Hollywood nad Wisłą: złoty wiek polskiego kina żydowskiego

W przeciwieństwie do Żydów, którzy wyemigrowali do Ameryki na początku XX wieku, niektórzy z nich, jak bracia Warner czy Samuel Goldwyn, budowali imperia w Hollywood, inni chcieli spróbować szczęścia we własnym kraju, na wybrzeżu. Wisła w Polsce.

Mamy rok 1918 i kraj odzyskał niepodległość. Rządy imperialne się skończyły i była to teraz mała fabryka marzeń zrodzona z chęci zachowania dziedzictwa narodowego. Cecil B. Podczas gdy Hollywood cieszyło się erą kina niemego z gwiazdami takimi jak Timil, Charlie Chaplin czy Douglas Fairbanks, w Polsce był to złoty wiek teatru jidysz, trzeciego najczęściej używanego języka w kraju po polskim i rosyjskim.

W ten sposób aktorzy, producenci i reżyserzy najbardziej naturalnie przechodzą ze sceny na ekran, a następnie do filmów w języku aszkenazyjskim. W latach 1910-1950 powstało około 70 filmów, w sumie 40 lat produkcji w samym jidysz. Najsłynniejszym filmem tego okresu była adaptacja przeboju Szaloma Anskiego „Dibuk” Michała Wasszyskiego z 1937 roku. Rzadko kiedy w międzywojennej Polsce nie było filmów antysemickich.

Jednak sytuacja zmieniła się gwałtownie wraz z inwazją na Polskę w 1939 roku. Odeszły gwiazdy i kamery, kino stało się narzędziem propagandy. Aktorzy mają zakaz grania w teatrze, tylko w niektórych hotelach w Warszawie. Wojna zapoczątkowała złoty wiek polskiego kina.

Niektórzy reżyserzy zostali rozstrzelani przez hitlerowców w getcie warszawskim, inni uciekli do Związku Radzieckiego. Aktorzy byliby również zabijani przez nazistów lub deportowani do Gułagu. Do gułagu trafi też ukochana aktorka Nora Ney. Wyemigrował do Stanów Zjednoczonych w 1946 roku, ale jego brak znajomości języka angielskiego oznaczał, że dostawał tylko małe role i zawsze był cichy. Podobnie jak garstka reżyserów, którzy odbudowali swoje kariery na solidnych hollywoodzkich filarach, aktorka Bola Negri byłaby jedną z nielicznych, którzy mogliby kontynuować udaną karierę za Atlantykiem.