8. Handel międzynarodowy: przede wszystkim Francja! „

29 stycznia 1802 r. majestatyczna flota przybyła przed port Cap-Français we francuskiej części wyspy Saint-Domingue (obecnie Haiti). Na pokładzie statku co najmniej 20 000 mężczyzn dowodził generał Leclerc. Opuściwszy Brest przed półtora miesiąca, przybyli odzyskać klejnot francuskich kolonii, które dzięki rewolucyjnym wstrząsom we Francji uczyniły się panem dawniej wyzwolonego niewolnika, François Dominique Toussaint Louverture.

Po otrzymaniu ostrzału z armat wojska francuskie zdołały jednak zdobyć prawie całą wyspę. Uwięziony Toussaint Louverture został schwytany. Po powrocie do Francji zmarł w niewoli w kwietniu 1803 roku.

Kolonie klucze do dobrobytu

To Napoleon Bonaparte zlecił tę kampanię. Jako człowiek XVIII wieku^NS Wiek pełen handlowych pomysłów pierwszy konsul uważał kolonie za jeden z kluczy do dobrobytu narodów i równowagi handlowej: konsumują one produkty miasta, aw zamian dostarczają mu surowców. Potrzebować. Jest to również ważne źródło miejsc pracy: czyż jeden na dziesięciu Francuzów nie przeżył handlu kolonialnego pod koniec Ancien Regime? Wyspa Santo Domingo zajmuje dość szczególne miejsce wśród terytoriów zamorskich Francji – w Indiach Zachodnich, Ameryce Południowej i Północnej, na wybrzeżach Afryki, Oceanie Indyjskim i Indiach.

Zawsze była uważana za najbogatszą kolonię na świecie. Tylko w 1789 roku wyprodukował ponad połowę światowej produkcji cukru. Z populacją 700 000 – w tym 600 000 niewolników z Afryki – miało wtedy 793 cukrownie, 3151 młynów zimowych i 3117 restauracji. Dla francuskiego handlu zagranicznego przyniósł 137 milionów funtów, więcej niż wszystkie sąsiednie wyspy, czy to francuskie, angielskie czy hiszpańskie. prawdziwy samorodek…

Nowe prawa do niepodległości

Ale tam właśnie miała miejsce rewolucja francuska… wywołała wstrząsy we wszystkich koloniach, podsycając pragnienie niepodległości i budząc stare szczeliny. Do buntów niewolników dołączyły walki opozycji kolonistów z władzą centralną, liberałów z handlarzami niewolników, białych z czarnymi, czarnych z Mulatami… Po długich dyskusjach, w lutym 1794 roku Konwencja ostatecznie zdecydowała. , aby znieść niewolnictwo i handel.

Kiedy dekret dotarł do Santo Domingo, minęło już trochę czasu, odkąd François-Dominique Toussaint Louverture stał się ważną postacią na wyspie. Urodzony w 1743 r. wyzwolony niewolnik był piśmienny i stanął na czele buntu niewolników, który wybuchł w 1791 r. Zwolennik niepodległości wykorzystywał zastój miasta, który, chcąc go przekonać, został wyznaczony przez generał major w 1796 r., zanim przekazał mu dowództwo nad tamtejszymi siłami – aby potwierdzić jego władzę nad wyspą. Kiedy Bonaparte został pierwszym konsulem w 1799 r., był panem francuskiej części Saint-Domingue, z której wypędził ostatnich przedstawicieli Francji i zaczął rozdawać opuszczone gospodarstwa czarnym, dając początek nowej elity. Teraz jego pragnienie zajęcia hiszpańskiej części wyspy nie było już tajemnicą.

„Za granicą”, sprawa komercyjna

W Paryżu Bonaparte ze swej strony jest zdecydowany zwrócić swoje kolonie w ramiona Francji, która wykorzystała rewolucję do wyzwolenia się. Jej celem jest odbudowanie imperium zamorskiego, a tym samym przywrócenie wielkich przepływów handlowych, które do niedawna tak silnie przyczyniały się do bogactwa kraju. Zadanie jest pilniejsze, bo francuskie posiadłości, jeśli są jeszcze ważne, nie mają nic wspólnego z tymi, znacznie większymi, w Hiszpanii, Portugalii czy Anglii. W szczególności Anglia…

Dla Bonapartego w rzeczywistości kwestia kolonialna jest tylko jednym aspektem „wojny światowej”, którą Francja i Wielka Brytania toczą od kilku lat na wszystkich morzach globu, wojny obejmującej interesy ekonomiczne – w kontrolę gatunków szlaki morskie światowego handlu – zajmujące duże miejsce. Wykorzystując rewolucyjne wstrząsy i słabość francuskiej marynarki wojennej, Londynowi udało się zająć francuskie posiadłości w Indiach Zachodnich i Ameryce Północnej, z wyjątkiem Santo Domingo, obecnie kontrolowanego przez Toussaint Louverture. Odzyskanie kontroli jest więc priorytetem dla Bonapartego, który notabene zamierza nagrodzić środowiska biznesowe, które poparły zamach stanu 18 Brumaire.

kolonialne „lobby”

Oczywiste jest, że wokół pierwszego konsula działa kolonialne „lobby”… Koncepcja handlu międzynarodowego, która aktywizuje tego ostatniego, nie ma nic wspólnego z tym, co znamy dzisiaj i jaka powstała po II wojnie światowej. Wolny handel, otwarte granice, niższe cła, nie ma miejsca na wątpliwości. Liczy się tylko interes Francji, która musi zrobić wszystko, aby kontrolować wielkie kolonialne obszary handlowe, poczynając od pierwszego: Atlantyku. „Moja zasada brzmi: przede wszystkim Francja”, pisał Napoleon do Eugeniusza de Beauharnais w 1810 roku, podsumowując swoje koncepcje w tej dziedzinie.

Bardzo strategicznie odbudowa Santo Domingo okazała się fiaskiem. W maju 1802 r., kilka dni po tym, jak siły generała Leclerca zajęły Toussaint Louverture, Bonaparte — który mimo to potwierdził jego zniesienie dwa lata wcześniej — przywrócił niewolnictwo we francuskich koloniach. Środek podjęty pod presją kolonialnego „lobby”, który można tłumaczyć głównie względami ekonomicznymi: według I Konsula przywrócenie pracy przymusowej powinno pozwolić na ożywienie produkcji cukru, tak istotnego dla francuskiego bilansu handlowego. Gdy tylko akcja była znana, akcja wywołała eksplozję gniewu na Antylach: Gwadelupa, która po raz pierwszy powstała w 1801 roku, przyjęła się, a wkrótce potem Santo Domingo.

Polityka terroru

O ile gwałtowne represje umożliwiły przezwyciężenie rewolucji na Gwadelupie, to w Santo Domingo sprawy nie potoczyły się zgodnie z planem. Prowadzeni przez Jean-Jacques Dessalines, jednego z poruczników Toussaint Louverture, zbuntowani niewolnicy skonfrontowali się z siłami francuskimi, dowodzonymi przez Donatiena de Rochambeau. Tortury, tresura psów wyspecjalizowanych w polowaniu na Murzynów – mastif kubański – masowe topienie i doraźne egzekucje: aby ujarzmić buntowników, Rochambeau zastosował prawdziwą politykę terrorystyczną. Siły francuskie zostały pokonane przez Dessalines i zdziesiątkowane przez gorączkę, ostatecznie poddając się Anglikom, którzy zamknęli porty wyspy. Zaginął klejnot francuskiego kolonializmu. Ogłosił niepodległość w 1804 roku.

Nie tylko oparł się marzeniu o wielkim imperium kolonialnym, Napoleon ostatecznie musiał wznowić wojnę z Anglią w 1803 roku. W latach 1808-1811 Desirade, Marie Gallant, Martynika, Gwadelupa, ale także La Reunion, Mauritius, Seszele, Tamatave (Madagaskar) ) i Saint Louis z Senegalu wpadają odpowiednio w ręce Anglików. Zdając sobie sprawę ze słabości francuskiej marynarki wojennej i niemożliwości odzyskania utraconych terytoriów, dla Francji Napoleon I^{On jest} W międzyczasie opracował nową strategię: „Ziemia musi podbić morze”, powiedział otaczającym go ludziom. Jest to przedmiotem dekretu berlińskiego podpisanego 21 listopada 1806 r. ustanawiającego blokadę kontynentalną. Wszelki handel z Wyspami Brytyjskimi jest obecnie zabroniony, podobnie jak przyjmowanie każdej łodzi wpuszczanej do angielskiego portu.

Zemsta w Londynie

Niemal z dnia na dzień, od Bałtyku po Morze Śródziemne, organy celne mogą przejąć i zniszczyć wszystkie uszkodzone statki i ich ładunek. „Nieustępliwa wojna na angielskich towarach”: rozkaz cesarza. Monitoring kilku tysięcy kilometrów od wybrzeża jest z pewnością niemożliwy: przemytnicy i handlarze pędzą, by przełamać blokadę i skorzystać z niezliczonych otwarć w sieci. Jednak Anglicy, 40% ich eksportu na kontynent europejski, doskonale zdają sobie sprawę ze śmiertelnego zagrożenia dla ich gospodarek. Londyn szybko zareagował, nakładając blokadę morską na kraje – w tym kraje neutralne – chcące handlować z Francją. W ten sposób wynurzenie wielu ich statków doprowadziłoby do poważnych napięć z USA. Handel międzynarodowy stał się polem bitwy…

Jeśli celem Napoleona było zduszenie brytyjskiego przemysłu i zmuszenie Londynu do zawarcia pokoju, to była to porażka. Kosztem wielkich wysiłków dostosowawczych i wielkich kosztów społecznych, angielskie fabryki zdołały zmniejszyć produkcję i znalazły się w koloniach Ameryki Południowej, które podbój Hiszpanii przez Francję w 1808 roku całkowicie zdezorganizował. , nowe źródła zaopatrzenia. Anglia na stałe ugruntuje swoją pozycję głównego gracza gospodarczego w tej części świata. Ale po stronie francuskiej sytuacja jest daleka od zadowalającej.

Blokada wywołała liczne napięcia między narodami, które dobrowolnie lub siłą wkroczyły do ​​napoleońskiego „Wielkiego Imperium”. I nie bez powodu: zamykając kontynent dla Anglików, Napoleon nigdy nie marzył o stworzeniu czegoś, co można by porównać do wielkiej europejskiej strefy wolnego handlu. Jego zdaniem blokada powinna w pierwszej kolejności służyć Francji i jej produktom. Tak więc w całej Europie francuscy przemysłowcy i kupcy otrzymali zachowane rynki w ramach rekompensaty za utratę rynków kolonialnych.

blokada kontynentalna

Skutek: zmuszeni do zawierania transakcji z Francją tylko po to, by kupować większość wytwarzanych przez nią produktów i podlegający bardzo wysokim cłom, gdy jej produkty zagrażają francuskim, całe sektory europejskiego przemysłu podupadają. Zakaz handlu z Anglią osłabił fabryki w regionach przybrzeżnych, zdewastował rolnictwo w wielu ubogich krajach – takich jak Polska – i spowodował ogólny wzrost cen. W celu odstraszenia Anglii, Oblężenie Kontynentalne, które zakończyło się w kwietniu 1814 r. wyjazdem cesarza na wyspę Elbę, jeszcze bardziej oburzyło mieszkańców Wielkiego Cesarstwa. „Blokada kontynentalna była bez wątpienia genialnym pomysłem, piękną i gigantyczną koncepcją. Jedyną jej wadą było to, że była niemożliwa” – mówiła jedna z uroczystości upamiętniających króla po 1815 roku.^{On jest} Przedstawia się jako spadkobierca swoich rewolucyjnych poprzedników, „były mistrz ekonomicznego wyzysku podbojów, siostrzanych republik i sojuszników”.

Oceń ten „handel zagraniczny” w sensie militarnym: po krótkim okresie odnowy zapewnionym przez pokój w Amiens w 1802 r. handel kolonialny zrujnował imperium, osłabiając główne porty wybrzeża Atlantyku i całą żywą tkankę przemysłową handel morski. Jeśli chodzi o handel wewnątrzeuropejski, po upadku imperium gwałtownie zmalał: francuscy kupcy i przemysłowcy byli zajęci przejmowaniem rynków kontynentalnych, a francuscy kupcy i przemysłowcy zaniedbali natychmiastowe stworzenie przekaźników handlowych, które umożliwiłyby im ponowne wyruszenie na nowe podstawy. Krótko mówiąc, wojny napoleońskie podkreślają francuskie zacofanie, które rozpoczęło się w 1789 roku. Największym zwycięzcą jest oczywiście Anglia: wraz z francuskim fiaskiem kolonialnym rozpoczęła się dominacja Wielkiej Brytanii w handlu światowym. Miało to trwać do końca lat dwudziestych…