„Edukacja i inwestycje: Polskie klucze do wzrostu innowacyjności”

W ciągu ostatnich trzydziestu lat średni dochód na mieszkańca w Polsce wzrósł z około 40% do ponad 70% poziomu odnotowanego w krajach Unii Europejskiej. To wielkie osiągnięcie. Kontynuowanie tej ścieżki będzie trudne, jeśli Polska nie zwiększy stopnia innowacyjności swoich przedsiębiorstw, mierzonego stopniem zaawansowania technologicznego eksportowanych produktów, równym średniej krajów członkowskich OECD.

Zwiększanie innowacyjności wymaga silnej polityki państwa, gdyż jej głównymi motorami – nauka, edukacja, instytucje regulacyjne i nieskrępowana przedsiębiorczość – są dobra publiczne dostarczane przez państwo.

Narodu, który otrzymał swoje pieniądze w 1918 r., 123 kwietnia 2018 r., a nie mógł dysponować wysokiej jakości systemem edukacji w 1891 r., kiedy Maria Skłodowska przygotowywała decyzję partii o kontynuowaniu tego wysiłku w instytutach badawczych we Francji. Późniejsza organizacja gospodarki komunistycznej i zależność od Związku Radzieckiego sprawiły, że największe osiągnięcia naukowe były dziełem Polaków, którzy po II wojnie światowej nie wrócili już do zniewolonego kraju. Dobitnym tego dowodem są Nagrody Nobla zdobyte przez Polaków pracujących w USA – Nagroda Nobla przyznana Andrzejowi Schali w 1977 r. w dziedzinie medycyny i Nagroda im. Leona Hurwicza w dziedzinie ekonomii w 2007 r.

Podobnie jak w przypadku edukacji, przedsiębiorczość również mocno ucierpiała z powodu zmienności historii. W warunkach uczestnictwa i kolejnych zgłoszeń polscy przedsiębiorcy usilnie starali się ominąć dyskryminacyjne ograniczenia nałożone przez swoich prześladowców, podczas gdy komunistyczna biurokratyczna gospodarka posunęła się nawet do karania przedsiębiorców.

Polska od kilku lat wzmacnia działania na rzecz tworzenia lepszych warunków dla wzrostu innowacyjności polskiej gospodarki: stale zwiększa się budżet na szkolnictwo wyższe oraz badania i rozwój, pracujemy nad opracowaniem nowych rozwiązań regulacyjnych (silne zachęty podatkowe dla innowatorów) oraz polityka rządu skupia się na wspieraniu innowacji w branżach dostarczających Polsce energię, czysty transport i powietrze.

Polska zwiększa budżet na edukację, a polscy studenci znajdują się obecnie w czołówce rankingów Programu Międzynarodowej Oceny Uczniów – szczególnie w dziedzinach STEM (nauki ścisłe, technologia, inżynieria i matematyka). Pracujemy nad wzmocnieniem organizacji badawczych specjalizujących się w obszarach związanych z robotyką i cyfryzacją. Z drugiej strony budżety przeznaczane przez prywatne firmy na badania i rozwój są bardzo skromne. Tak naprawdę polskie firmy są wciąż zbyt małe, aby przeznaczyć znaczące środki mogące wnieść znaczące innowacje.

Kapitał wysokiego ryzyka. Budżety na innowacje powinny zapewniać podmioty potrafiące mierzyć ryzyko i wspierać potencjalne negatywne skutki niepowodzeń. Dlatego polski rząd zdecydował się wspierać tworzenie podmiotów typu venture capital, które z czasem będą w stanie w pełni ponieść ryzyko inwestowania w innowacje.

Przykłady innych krajów, które osiągnęły lepsze wyniki w zakresie innowacyjności – Finlandia, Izrael i Korea Południowa – pokazują, że od momentu dokonania inwestycji do pozytywnego wyniku może minąć nawet dwadzieścia lat. Mając świadomość, że zwiększanie innowacyjności będzie procesem długotrwałym, polski rząd pcha Polskę na tę ścieżkę.

Aleksander Surdij jest Ambasadorem Polski przy OECD, ekonomistą i profesorem Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.