Rada Europejska, Towarzystwo Królów

W historii Europy koronacje przybierały różne formy. Królowie hiszpańscy otrzymali złote jabłko. Królów francuskich spryskano świętymi olejkami ze świętej ampułki, reliktu zachowanego w Reims. Napoleon zrobił inną opcję w tym samym temacie, namaszczając się, a następnie koronując w obecności papieża. Polscy królowie przeżyli niepokojący spektakl arcybiskupa w swojej sypialni w D-Day.

Innym rodzajem korony jest spotkanie 27 przywódców UE w Radzie Europejskiej, najwyższej instytucji UE, która 21 października rozpoczęła dwudniowy szczyt. Budynek Europa – szklany sześcian otaczający fluorescencyjny owal zwany „kosmicznym jajkiem”, w którym odbywa się spotkanie – może nie mieć przepychu katedry w Reims. Jednak kiedy prezydenci lub premierzy skubią, stają się faktycznie wybranymi królami. W ciągu następnych kilku godzin każdy przywódca stosuje się do królewskiego credo: państwo to ja, a rządy dwudziestu siedmiu państw zostają zredukowane do 27 osób.

„Budynek Europy może nie mieć przepychu katedry w Reims. Jednak kiedy prezydenci lub premierzy skubią, każdy przywódca stosuje się do królewskiego credo: państwo to ja, a rządy dwudziestu siedmiu państw ograniczają się do 27 osób”.

Rada Europejska została wymyślona w 1974 roku jako nieformalne spotkanie dżentelmenów (byli wtedy tylko dżentelmeni) i było miejscem, w którym przywódcy mogli prywatnie dyskutować o sprawach kontynentalnych. Nie była częścią traktatów UE. Valéry Giscard d’Estaing, francuski prezydent, który wymyślił Forum, ochrzcił je królewską formułą: „Szczyt umarł. Niech żyje Rada Europejska!” Pięć dekad później stało się najpotężniejszą instytucją w Unii Europejskiej, po rozstrzygnięciu wszystkich głównych kwestii, czy to konstytucyjnych, czy po prostu kontrowersyjnych.

Kwestia postaci

W rezultacie Rada Europejska przyznaje szerokie uprawnienia zasiadającym w niej liderom. W niektórych krajach nie stanowi to problemu. We Francji Emmanuel Macron stoi na czele reżimu, który daje prezydentowi ogromną władzę nad innymi przywódcami. Dla tych, których przywódcy są słabsi, jest to jeszcze bardziej zawstydzające. We Włoszech nastąpiło wiele zmian przywództwa, niektóre ze względu na ich talent, inne ze względu na szczęście. W ciągu 16 lat urzędowania Angeli Merkel jako kanclerza Włochy miały ośmiu premierów. W tak intymnym otoczeniu, jak Rada Europejska, gdzie osobowość zderza się z siłą, jest to słabość. Po co układać się z kimś, kto zostanie zastąpiony za kilka miesięcy?

Rada Europejska przyznaje szerokie uprawnienia liderom, którzy w niej zasiadają. W niektórych krajach nie stanowi to problemu. Dla tych, których przywódcy są słabsi, jest to kłopotliwe. Włochy znały ośmiu szefów rządów w ciągu 16 lat, odkąd Angela Merkel została kanclerzem”.

W przeciwieństwie do prawdziwego króla, przywódcy europejscy muszą dbać o wyborców i parlamenty swojego kraju. Czasami jest to taktyka. Wskrzeszenie ducha wściekłych posłów to dobry sposób na uzyskanie ustępstw od kolegów. Niektóre parlamenty, zwłaszcza skandynawskie, trzymają swoich przywódców w ryzach – jest to taktyka, którą prawodawcy w innych krajach powinni stosować. Wszyscy przywódcy są świadomi swoich narodowych ograniczeń, ale Rada Europejska jest po to, by znaleźć kompromisy. To, jak ostatecznie do nich dotrzesz, zależy od tego, kto siedzi przy stole.

siła bezwładności

Gdy decyzję podejmą różni liderzy, trudno jest się rozdzielić. Jeśli 27 osób zgodzi się coś zrobić, to 27 osób musi zgodzić się na cofnięcie czegoś. Bezwładność to potężna siła w polityce europejskiej. Gdy grupa zmierza w określonym kierunku, trudno je zatrzymać. Dlatego Rada Europejska ma mieć wizję długoterminową, taką jak zarząd firmy. Podczas gdy przywództwo UE zajmuje się codziennymi sprawami, szefowie rządów muszą spotykać się kilka razy w roku, aby wyznaczyć ogólny kierunek. Zazwyczaj przy najbardziej ambitnych projektach wystarczy kilka zdań. Wielkie propozycje, takie jak unia walutowa, ograniczają się tylko do kilku linijek w komunikacie prasowym Rady Europejskiej.

„Inercja to potężna siła w polityce europejskiej. Dlatego Rada Europejska ma mieć wizję długoterminową, jak zarząd korporacji. Podczas gdy przywództwo UE dba o codzienną działalność”

Zgodnie z traktatami UE Rada Europejska nie jest jednoznacznie uchwalona. Często jednak tworzy prawa. Negocjacje linijka po linijce, niegdyś zarezerwowane dla wielkich konstytucyjnych momentów, takich jak zmiana traktatów, są obecnie powszechne w opracowywaniu konkretnych polityk. W lipcu 2020 r. przywódcy spędzili pięć dni, omawiając wydatkowanie 1,8 bln euro, w tym utworzenie pakietu 750 mld euro nowego, wspólnie zabezpieczonego długu. Procentowe porcje DNB były manipulowane do wczesnych godzin porannych. Ponieważ konkluzje Rady Europejskiej są postrzegane jako królewska deklaracja, ustawodawcy UE mają niewielkie pole manewru, aby ponownie zamieszać, jeśli instrukcje są bardzo precyzyjne.

Jak Rada Europejska przewyższa Parlament?

Dla swoich zwolenników Rada Europejska jest najbardziej demokratyczną instytucją w Europie. Jej przywódcy są znani wszystkim. Ale UE cierpi z powodu braku uwagi, a nie deficytu demokracji. Na papierze UE jest systemem parlamentarnym: władza wykonawcza odpowiada przed izbą wybieraną w wyborach bezpośrednich, podczas gdy rządy krajowe działają kolektywnie jako współprawodawcy.

Na papierze UE jest systemem parlamentarnym: władza wykonawcza odpowiada przed izbą wybieraną w wyborach bezpośrednich, podczas gdy rządy krajowe działają kolektywnie jako współprawodawcy.

Szczyty przykuwają uwagę, a tym samym legitymizację reszty systemu, gdy posłowie do PE i ministrowie opracowują unijne prawodawstwo. Liderzy wolą robić to sami niż delegować. Wynik ? Nigdy więcej spotkań. W latach 90. przywódcy spotykali się trzy lub cztery razy w roku. W latach 2010 spotykali się dwa razy częściej. Jeśli mogą się spotkać przez wideo, pokusa jest świetna, aby spotkać się więcej niż raz.

Król na jeden dzień

Nawet kształt blatów ma wady. Rada Europejska jest pełna wdzięku, ale wąska. Największe stany zostają zredukowane do niewielkiej grupy doradców odbywających podróż. Decyzje podejmowane są w celowo stresujących okolicznościach. Szczyty zaczynają się i kończą późno, ponieważ wyczerpanie fizyczne miesza się z presją społeczną, by forsować transakcje. To stanowisko podsyca mylące przekonanie, że postęp w UE jest możliwy tylko w przypadku kryzysu, nawet jeśli jest on sztucznie wywoływany. Na co dzień używane jest narzędzie, które sprawdza się w sytuacjach awaryjnych, np. użycie gaśnicy do napełnienia czajnika.

Szczyty zaczynają się i kończą późno. Stanowisko to podtrzymuje mylące przekonanie, że postęp w UE jest możliwy tylko w przypadku kryzysu, nawet sztucznie wywołanego.

Ponieważ jednostki mają ogromną władzę, charakter ma duże znaczenie na dworach królów. Francja François Hollande był raczej skromny. Pan Macron jest zachwycony występem na scenie kontynentalnej, popychając francuskie idee na znacznie szersze pole. Siła charakteru może wpłynąć nawet na najmniejszy naród. Na takim forum zmieniający się personel może zmienić politykę. Odejście Merkel, która uczestniczyła w być może ostatnim takim spotkaniu w tym tygodniu, zmieni dynamikę przy stole przywódców UE. Wkrótce przybędzie inny król. Królowa nie żyje. Niech żyje następujące.

Ekonomista

© 2021 The Economist Newspaper Limited. Wszelkie prawa zastrzeżone. Źródło The Economist, przetłumaczone przez The New Economist, opublikowane na licencji. Artykuł w oryginalnej wersji: www.ekonomista.pl.