Bruksela proponuje skoordynowane wycofanie się

Komisja proponuje, aby UE wraz ze wszystkimi państwami członkowskimi i Euratomem (europejską cywilną organizacją jądrową) wycofała się z traktatu w skoordynowany i uporządkowany sposób, aby zapewnić równe traktowanie inwestorów w całej UE i poza nią.

W piątek Komisja Europejska zaproponowała skoordynowane wycofanie się Unii Europejskiej i jej 27 krajów z Karty Energetycznej, międzynarodowego traktatu uznanego za zbyt chroniący inwestycje w paliwa kopalne, z którego kilka krajów, w tym Francja, już zapowiedziało, że chce odejść. „Ten przestarzały traktat nie jest zgodny z naszymi zobowiązaniami klimatycznymi (…) Nadszedł czas, aby Europa się z niego wycofała i skupiła na budowie wydajnego systemu energetycznego, który promuje i chroni inwestycje w odnawialne źródła energii” – podkreślił wiceprezes ds. europejskich, Frans Timmermans.

Komisja proponuje, aby UE wraz ze wszystkimi państwami członkowskimi i Euratomem (europejską cywilną organizacją jądrową) wycofała się z traktatu w skoordynowany i uporządkowany sposób, aby zapewnić równe traktowanie inwestorów w całej UE i poza nią. 27 państw będzie musiało podjąć decyzję w sprawie tej propozycji większością kwalifikowaną.

Pierwotnie gwarancje dla inwestorów w krajach byłego bloku sowieckiego

Traktat Karty Energetycznej (ECT) został podpisany w 1994 r., pod koniec zimnej wojny, w celu zapewnienia gwarancji inwestorom z krajów Europy Wschodniej i byłego Związku Radzieckiego. Skupiając Unię Europejską i około pięćdziesięciu krajów, pozwala firmom dochodzić przed specjalnym sądem arbitrażowym odszkodowania od kraju, którego decyzje i otoczenie regulacyjne wpływają na opłacalność ich inwestycji – nawet jeśli są to polityki proklimatyczne.

Symboliczny przypadek: Włochy zostały nakazane w 2022 r. wypłaceniem odszkodowania w wysokości około 200 mln euro brytyjskiemu koncernowi naftowemu Rockhopper za odmowę pozwolenia na odwierty morskie. Niemiecka firma energetyczna RWE żąda od Hagi 1,4 mld euro odszkodowania za straty poniesione w elektrociepłowni dotkniętej holenderskimi przepisami antywęglowymi.

Kilka wypłat na koniec 2022 roku

W obliczu narastających sporów sądowych Europejczycy początkowo próbowali zaktualizować tekst, aby zapobiec oportunistycznym roszczeniom i stopniowo wykluczać inwestycje w paliwa kopalne, ale zeszłej jesieni nie udało im się dojść do kompromisu. Po Włoszech w 2015 r. kilka krajów UE podjęło decyzję o wystąpieniu z traktatu pod koniec 2022 r. (Francja, Hiszpania, Holandia, Niemcy, Luksemburg, Polska itd.). Nadal jednak niepokoi ich „klauzula przetrwania” NPT, która nadal chroni przez 20 lat, po wystąpieniu kraju sygnatariusza, instalacje paliw kopalnych objęte traktatem.

Prawnicy i organizacje pozarządowe uważają, że skoordynowane wycofanie się Europejczyków częściowo zneutralizowałoby ten zapis w UE. Kilka krajów, w tym Węgry, wezwało do pozostania członkami „modernizacji” ECT, ale dla Komisji skoordynowane wystąpienie z UE i państw „jest najbardziej odpowiednim podejściem prawnym i politycznym”.