Czy powinniśmy ponownie przeczytać… Jeana de La Fontaine’a?

Pisał opery, kusiły go komedie i propagował awangardowe idee (m.in. to, że zwierzęta mają duszę, teza wysunięta w… List do pani de la Piaskownica(1678) i został przyjęty do Akademii Francuskiej w 1684 po wyparciu się jego skandalicznych opowieści.

Trudno uwierzyć, że mówimy o Jeanie de La Fontaine’u, bo mamy o nim obraz genialnego pisarza, którego perły mądrości i świadomej moralności przenikają jego przemówienia i rozmowy. Przykłady? „Często potrzebujemy kogoś młodszego od nas”.Lew i mysz, 1668); „Najsilniejszy powód jest zawsze najlepszy” (Wilk i baranek, 1668); „Pomóż sobie, niebo ci pomoże”.Zatopiona Karta, 1668); „Kto mniema, że ​​został wzięty, zostanie wzięty”.Mysz i ostryga1678).

Te teksty i ich chwytliwe zdania od dawna utkwiły w zbiorowej nieświadomości, a środowisku szkolnemu nie jest obce to zjawisko. Zapamiętanie bajek Jeana de La Fontaine’a było często niezbędnym krokiem i choć wielu zapomniało o wszystkim w wieku dorosłym, te perły języka zachowały swój urok i przejmującą moc. Nie jesteśmy już w stanie zliczyć historyków i mówców, którzy nawiązują do tego w swoich tekstach i przemówieniach.

Uwierzyć, że od chwili wydania w roku 1668 jego pierwszego tomu baśni współcześni pisarzowi nie kryli zdumienia tymi tekstami, bynajmniej nie przeznaczonymi dla dzieci, a przeznaczonymi dla potomków króla Ludwika XIV. Jednak według Lucie Desjardins, profesor literaturoznawstwa na UQAM, recepta na te bajki jest podobna do tej, jaką mają najsłynniejsze komiksy naszych czasów. „Podobnie jak w przypadku Asterixa, czytaliśmy go jako dzieci i rozumiemy; Jako dorosły widzimy coś więcej. Jest to wspólny fundusz kulturowy, wykraczający poza wieki, klasy społeczne i poziom wykształcenia. „Nie można tego powiedzieć o wszystkich tekstach tego okresu” – wyjaśnia ten specjalista od XVII-wiecznej literatury francuskiej.^H Stulecie.

Kiedy jednak się pojawiają, tak jak dzieje się to dzisiaj, te małe opowieści o wartościach dydaktycznych osiągają pewien sukces. Przetrwały próbę czasu, po części dzięki jezuitom z XVIII wieku^H W XIX wieku włączyli je do metod nauczania, a następnie w XIX wieku przyjęli wartość symboli^H. „Wraz z demokratyzacją edukacji we Francji tworzymy szkolny zbiór dzieł, które młodzi ludzie powinni przeczytać” – mówi Lucie Desjardins.^H Jest o wiele bardziej purytański niż XVII^HJego skandaliczne historie nikomu nie przeszkadzały, bo był to czas pokus, manipulacji i oszustw. Wtedy surowo ocenimy te opowieści. We wstępie do starego wydania dzieł La Fontaine’a napisano: „Słowo o jego opowiadaniach, żebym później do nich nie wracał!” »

Przesądy, zabawki dla dzieci?

Innym niezbyt podobała się treść jego baśni, poczynając od Jeana-Jacques’a Rousseau, który w Emila lub w edukacji (1762) widzi zwierzęta zamieszkałe przez postacie o wątpliwej moralności. „Rousseau żył w czasach, gdy zaczynaliśmy rozwijać literaturę dla młodego odbiorcy” – wspomina Michel Fournier, profesor nadzwyczajny na Wydziale Języka Francuskiego Uniwersytetu w Ottawie i autor „Rousseau”. Mity Nowego Świata (XVII^H-XX^H Stulecie). Jean de La Fontaine Dziedzictwo klasyczne i przekaz kultury literackiej (Publikacje Herrmanna, 2015). Uważa swoje bajki za zbyt skomplikowane dla dzieci, a przede wszystkim zbyt tajemnicze. To właśnie ta dwuznaczność czyni ją tak bogatą, ale świat edukacyjny ograniczył złożoność tej pracy. »

Marc-André Bernier, profesor literatury francuskiej na Uniwersytecie Quebecu w Trois-Rivières, również podkreśla zastrzeżenia Rousseau do bajek „o wymiarze naukowym, często inspirowanych przez autorów starożytnych”. „Kiedy Rousseau podaje przykład bajki Wrona i lis (1668) twierdzi, że dzieci nie mogą zrozumieć takich rzeczy jak oszustwo. Przecież lis zaczyna swoje kłamstwo od słów: „Bez kłamstwa…” i stanowczo stwierdza, że ​​nie będzie kłamał, żeby lepiej ukryć swoje kłamstwo! Dorośli zrozumieli. „Tak smakowity ser spada z dzioba wrony: „Ptak, którego znamy, bardzo źle śpiewa!” „Ten specjalista od literatury francuskiej XVIII wieku potwierdza ze śmiechem^H Stulecie.

Jean de La Fontaine jest również opisywany jako „człowiek moralny”. W naszych czasach w niektórych kręgach wydaje się to obrazą. Według Marca-Andre Berniera jest to duże nieporozumienie. „Moralista XVII wieku^H Jest obserwatorem życia, kimś, kto obserwuje ludzkie zachowania, stara się je zrozumieć i robi to bez uprzedzeń. „Za pozorną prostotą swego pisarstwa autor, wieloletni uczeń Nicolasa Fouqueta, potężnego ministra finansów Ludwika XIV, który utracił łaskę w 1661 r., wiedział, jak połączyć śmiałość z przystępnością. „Jego opowieści i bajki miały być także czytane na głos w salonach” – mówi Lucie Desjardins. Kobiety tamtej epoki nie znały ani greki, ani łaciny, a La Fontaine opowiadała się za estetyką rozrywki i lekkości. Co więcej, pisanie poezji będącej mieszanką prozy i poezji nie było wówczas zbyt powszechne. »

Małe tezy polityczne

Dla wielu mity wydają się być prawdziwym kompasem społecznym, mówiącym o tym, jak ważna jest punktualność („Nie ma sensu biegać, trzeba wyjść punktualnie”, Żółw i zając1668) lub oszczędności (Karaluch i mrówka, 1668). Laurence Belcourt Lamarche po raz pierwszy widzi w nim „nieśmiertelne litery”. W 2015 roku ta absolwentka politologii UQAM podpisała pracę magisterską pt Stan natury i powstanie państwa cywilnego w twórczości Jeana de La Fontaine’aPretekst do zbadania „politycznego znaczenia” tych tekstów.

„Mówiono o Jeanie de La Fontaine’u, że był oczywistym konserwatystą: zbyt jasnym, aby szanować porządek społeczny i zbyt ostrożnym, aby chcieć go zmieniać” – potwierdza doradca polityczny w rządzie François Legaulta. W rzeczywistości jego bajki były przede wszystkim wezwaniem do zrozumienia tego systemu w celu jego ulepszenia. » Wyraźnie „niektóre miały większy wymiar polityczny niż inne”, czasami bezpośrednio powiązane z aktualnymi wiadomościami, np. Lis, małpa, zwierzęta (1668). „Ta opowieść, w której małpa robi różne miny, aby zdobyć koronę, była jednocześnie komentarzem do wyborów na tron ​​w Polsce, wówczas monarchii elekcyjnej”.

Inni, zdaniem Laurence’a Belcourta LaMarche’a, potwierdzają wartość ciężkiej pracy jako dziedzictwa (Al-Harath i jego synowie1668) lub konieczność pracy fizycznej (Kupiec, pan, pasterz i syn króla, 1678). „Możemy postrzegać tę opowieść jako wezwanie do uznania wartości pracy najskromniejszych ludzi w społeczeństwie. Jest wzorowana na opowieści z Bilbai [un sage indien qui aurait existé au III^e siècle avant Jésus-Christ] Gdzie czwórka bohaterów zagubionych na nieznanej wyspie udaje się pozostać razem. La Fontaine nieco przeinaczył jego sens: to pasterz utrzymuje grupę przy życiu, podkreślając, że „ręka jest najpewniejszą i najszybszą pomocą”. »

Zatem „dziecinność”, jak Jean de La Fontaine opisał tę słynną część swojej twórczości? Twierdził też, że jego mity „są kopertami dla ważnych prawd”. Nie ma co wyciągać pochopnych wniosków, warto najpierw przeczytać jeszcze raz…

Do obejrzenia na wideo